Introductie door Tom van ‘t Hek:

"Zoals Kees van der Staaij de nestor is van de Tweede Kamer, is dit de nestor van de Nederlandse vastgoedsector: Wienke Bodewes. Eerste winnaar van een œuvre-award en geroemd om zijn visie, durf en niet in de laatste plaats zijn uithoudingsvermogen. Vandaag leest hij voor uit eigen werk: van déjà-vu naar point de bascule."

Déjà-vu

In de jaren ’80 startte ik mijn wooncarrière met de koop van een premiekoopwoning in Hellevoetsluis. Het waren de jaren van de kraakbeweging in verweer tegen de woningnood.  Tienduizend inschrijvingen voor een betaalbaar koopwoningen project. Nieuwbouw stagneerde. De bevolking groeide en huishoudens werden kleiner. Speculanten verhuurden leegstaande panden maar deden niets aan onderhoud. Kortom: een grimmige cocktail van woningnood en woningspeculatie. Én een gemeentelijk overheid die bepaalde hoeveel, welk type en in welke prijsklassen woning gebouwd konden worden. Een overheid die uiteindelijk ook de stadsvernieuwing op gang bracht.

Alsof er in 40 jaar maar heel weinig is veranderd. De grootste verschillen zijn de grotere welvaart van nu en mijn langere haar van toen. En misschien is ook de woningnood wel groter dan toen. Wachttijden voor een sociale huurwoning bedragen wederom jaren. Doorstroming stagneert en ook nu zorgt krapte voor onbetaalbare huur- en koopwoningen. En de overheid? Die verliest zich in symptoombestrijding in plaats van in grondige analyses. En in stapeling van maatregelen in plaats van in langjarig doorzetten van gedegen ingezet beleid gericht op échte resultaten.

De afgelopen maanden en weken is er politiek lustig tegen elkaar opgeboden met maatregelen voor een betaalbare woningmarkt. Gemeentes deden dat op hun beurt nog eens dunnetjes over met lokale maatregelen. De uitvoerbaarheid daarvan? Daar lijkt niet over nagedacht. Of in elk geval: daar werd niet over gesproken.

Neem de huurbevriezing en de overdrachtsbelasting voor starters. Meer dan 500 miljoen euro investeringskracht per jaar verdampt bij huurbevriezing zonder dat er ook maar 1 huis bij komt. En dat was nu juist het doel. En de verhoging van de overdrachtsbelasting? Daarmee is de fondswaarde van woningbeleggers in middenhuur met miljarden geslonken. Ook daar verdamping van investeringskracht. Kortom: maatregelen die de schaarste vergroten met als gevolg nog snellere prijsstijgingen. En dit terwijl we juist méér woningen voor mensen met een middeninkomen wilden toch? Tel uit je winst. Of beter: tel uit je verlies!

Le point de bascule

We moeten nog zien – een dag na de verkiezingen – welke coalitie er de komende weken gesmeed gaat worden. Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat we op een omslagpunt zitten. Meer en meer mensen en organisaties stappen over hun eigen schaduw heen en pakken de uitdagingen echt bij de kop. Marktpartijen, Rijksoverheid en ook gemeenten. Zie de Actie Agenda Woningbouw.

Vooralsnog dringt corona de grootste thema’s van deze tijd naar de achtergrond. Ik ben er van overtuigd dat we nog dit jaar met tomeloze energie uit de coronacrisis zullen demarreren. Hét moment om ook de woningmarkt fors in beweging te brengen. Zonder heilige huisjes te sparen. Zonder voorbij te gaan aan grote opgaven zoals de energietransitie, klimaatbestendigheid, biodiversiteit en inclusiviteit. En dit alles in een samenleving waar het gevecht om ruimte enorm is. Dat vraagt om realisme en niet om een opeenstapeling van regelgeving en beperkingen. Er zal in steden voor iedereen moeten worden gebouwd en niet alleen voor starters en kansarmen. Inclusief is inclusief.

Er zal vooral veel moeten worden gebouwd. Er zal ook grootschalig in de polder moeten worden gebouwd. Engels raaigras met koeien is geen natuur. Hou daar nou eens mee op! Het gemiddelde stadspark is veel biodiverser. Er zal veel meer op doorstroming moeten worden gestuurd. Het is onzinnig om alle klimaatissues en inkomensongelijkheid in die paar nieuwbouwwoningen op te lossen. Kijk naar de woningvoorraad. Gooi het heilige huisje van de inkomenstoets in de sociale huur nu eens om. Daar zijn starters en mensen op de wachtlijst voor sociale huur veel meer mee geholpen.  Laten we de handen ineen slaan. Plannen maken die zichzelf kunnen bedruipen, dus met een realistisch programma en realistische ambities. Met grondprijzen die niet langer de hoofdprijzen zijn. Zonder beloftes zoals we ze vaak zien in verkiezingstijd maar haalbare doelen. Letterlijk en figuurlijk zullen we elkaar de ruimte moeten geven om te leren en te stimuleren. Van verbieden naar mogelijk maken. Best lastig voor Nederlanders.

Een betere wereld? Die begint bij jezelf. Een cliché inderdaad. Maar ook het enige inzicht dat een omslagpunt kan brengen. In het belang van huidige en toekomstige generaties. Zodat de starters van de jaren ’30 – of ze nu kort of weer lang haar hebben – er anders en vooral beter voor staan dan de starters van nu.